Bessenstruiken vragen maar weinig ruimte. Ze zijn de ideale fruitleveranciers voor een heel gezin. Al snel kunnen de kinderen de gezonde vruchtjes oogsten. De herfst is ongetwijfeld de beste planttijd voor bijvoorbeeld van kruisbessen en aalbessen. Bij goed gaan weer kunt u van oktober tot ver in november een bessenstruik planten.
Als dat in de herfst niet meer zou lukken, dan kunt u dat ook nog in februari of maart doen.
Het plantgat moet langs alle zijden 20 cm groter zijn dan de kluit of het wortelgestel. De grond in het plantgat goed losmaken. 
Zet de struiken iets dieper dan ze op de kwekerij stonden .
Bodemvoorbereiding en verzorging.
Bereid de bodem zorgvuldig voor. Maak de aarde goed en diep los. Verwijder onkruid met alle wortels. Zo hoeft u nadien de groeiende bessenstruik later nog niet nog eens lastig te vallen met intensief wieden.
Bij de voorbereiding is het belangrijk dat er royaal compost gestrooid wordt.
Werk door de bovenste aardlaag een langzaam werkende organische mest, bijvoorbeeld hoornspaanders. Schep het plantgat zo royaal mogelijk uit. De wortels moeten zich ongebreideld kunnen verspreiden. Zet de struiken iets dieper dan ze op de kwekerij stonden: ze vormen dan aan de basis heel veel nieuwe loten.
Kort de wortels voor het planten iets in. De takjes van de struiken moeten echter voor twee derde worden teruggesnoeid. Vul het plantgat weer met de uitgeschepte aarde en vermeng dit eventueel met compost.
Duw deze vulling voorzichtig aan met uw voeten, zodat de wortels nauw contact houden met de aarde. Begiet de plant vervolgens royaal met een gieter.
Heel belangrijk voor een gezonde ontwikkeling van bessenstruiken is een voortdurende bodembedekking. Kruisbessen en aalbessen stonden oorspronkelijk in het kreupelhout in het bos.
Ze houden dus van een zonnige tot halfbeschaduwde standplaats en vochtige, losse humus.
Leg rondom de struiken een mulchlaag van blad, gras of kleingesneden, houtig tuinafval.
Deze deken vormt een goede bescherming voor een de vochtigheidsgraad van de grond en wordt langzaamaan omgezet in goede humus.
Vernieuw de laag steeds weer als het afval verteerd is.
snoeien
Voor een gezonde groei is het ook belangrijk dat u de struiken regelmatig snoeit, zodat ze niet te veel verouderen en dichtgroeien. Lucht en zonlicht zijn noodzakelijk om gezonde en aromatische vruchten te laten rijpen. Normaal gezien geldt dat zowel bij kruisbessen als bij aalbessen alle donkergekleurde loten regelmatig diep bij de grond moeten worden verwijderd. Voor alle snoeiwerkzaamheden is de herfst of het vroege voorjaar de beste tijd.
Hoewel bessenstruiken veel overeenkomsten met elkaar vertonen, zijn er ook individuele eisen waarmee u rekening moet houden.
Bessensoorten
Rode soorten – beproefde teelten
- ‘Jonkheer van Tets’ – vroegrijpend, rijkdragend, lange trossen.
- ‘Heros’ – vroegrijpend, smakelijke rode bessen aan lange trossen.
- ‘Heinemann’s rote Spätlese – rijp vanaf augustus; heel geurig, lange trossen, rijkdragend.
Nieuwe teelt
- ‘Rovada’ – extreem lange trossen, rijkdagend en sterk, laat rijp vanaf half juli.
Witte soorten
- ‘Versaillaise Blanche’- vroegrijpend, verfijnd wijnaroma; beproefde teelten sterke oude soort voor liefhebbers.
Bunch of white currants on a bush in summer.
- ‘Weisse aus Jüteborg’ – vroegrijpend, zoete bessen aan lange trossen.
Zwarte soorten – Beproefde teelt
- ‘Silvergieters Schwarze’ – rijp eind juni; mild aroma, sterk.
- ‘Rosenthals Langtraubige’- rijp eind juni; grote bessen aan lange trossen, hoog gehalte aan vitamine C, gezond en sterk.
Nieuwe teelten
- ‘Titania’- middellaat rijp, rijkdragend; resistent tegen meeldauw, roest en stengelziekte.
- ‘Ometa’ – laat rijp; lange trossen, sterk en bestand tegen roest, meeldauw en stengelziekte.
Rode en witte aalbessen dragen hun vruchten aan de takken die twee of drie jaar oud zijn. Alle vierjarige loten worden daarom verwijderd. Van de hergroeiende twijgen blijven in elk jaar 2 of 3 stevige jonge loten staan. De rest van de jaarlijkse groei kan gesnoeid worden. In het geheel moet een gezonde bessenstruik bestaan uit 8 tot 12 loten. Zo groeit hij luchtig en blijft hij vruchtbaar.
Zwarte bessen dragen vooral aan het eenjarige hout. Stimuleer ze dus altijd tot nieuwe groei. Knip alle geoogste takken laag bij de grond af. Er mogen elk jaar 2 of 3 nieuwe loten blijven staan. De rest wordt verwijderd. Deze krachtig groeiende struik mag in totaal niet meer dan acht stevige hoofdtakken hebben.
Alle kruisbessoorten worden net zo gesnoeid als de aalbessen. De struiken dragen ook op het twee- of driejarige hout. Snoei alle takken tot de grond. Een goedgevormde kruisbessenstruik moet in principe bestaan uit 8 tot 12 sterke loten.
Grote keuze in kleuren en smaken
Haalbessen en kruisbessen zijn er in heel veel soorten. Er zijn altijd nog veel oude, beproefde soorten die zeker het aanschaffen waard zijn. Vooral in smaak zijn ze onovertroffen. Daarbij komen nieuwe soorten die zich kenmerken door resistentie tegen ziekten. Dit is een belangrijk criterium bij de keuze van de soort.
Als een kruisbes niet gevoelig is voor de Amerikaanse kruisbessenmeeldauw of witziekte, dan is dat al een eerste stap naar een preventieve, natuurlijke gewasbescherming!
Ook de kleur speelt een belangrijke rol. En er is heel veel keus.
Rode aalbessen zijn de zoetzure klassieker onder de aalbessen. Ze zijn heel geschikt om zo te eten, maar ook om in te maken, in te vriezen en te verwerken in gebak.
Witte (aal)bessen kenmerken zich door een iets zurig wijnaroma. Het lekkerste zijn ze zo uit de hand.
Zwarte bessen hebben een kruidig aroma en een heel bijzonder hoog vitamine C-gehalte. Sap of gelei van zwarte bessen is een uiterst geschikte manier van conserveren. Ook kruisbessen zijn er in diverse kleuren. De witte, gele, groene of bruinrode soorten hebben allemaal een uitgesproken, eigen aroma.
Als een deel van de vruchten halfrijp worden geoogst en tot compote worden bereid, worden de takken ontlast en krijgen ze later mooie, rijpe vruchten. De bessen zijn geschikt om zo te eten, als nagerecht en als jam. Maak een doordachte keuze naargelang de persoonlijke smaak en de mogelijkheden van de tuin.
Op stam – het hapklare alternatief
Wie maar weinig ruimte heeft, kan een boompje op hoogstam planten. Met een dergelijk aalbessen- of kruisbessenboompje kan een fraaie laan worden geplant. Rechts os links van het tuinpad nemen ze maar weinig ruimte in. En het oogsten is heel eenvoudig, want de zoete bessen hangen precies op kinderhoogte!
Kruisbessen in alle kleuren
Gele soorten – beproefde teelten
- ‘Early Sulphur’ – vroeg rijpende, zoete behaarde vruchten; niet gevoelig voor meeldauw.
Nieuwe teelten
- ‘Hinnomäki’- middelvroeg rijp, goudgele bessen; Meeldauwresistent.
- ‘Invicta’- middelvroeg rijp, geelgroene bessen, rijke oogst; meeldauwresistent.
Groene soorten – Beproefde teelten
- ‘Montreuse dÁmérique’ – rijp eind juni, mild aroma, rijke oogst en sterk.
Witte soorten – Beproefde teelten
- ‘Whitesmith’ – middellaat rijp, zoetgeurige, witte bessen; sterke groei en robuust.
Rode soorten – Beproefde teelten
- ‘May Duke’ – vroeg rijp, donkerrode bessen met gladde schil, zoetzurige smaak.
- ‘Winham’s Industry – laat rijp, donkerrode behaarde bessen met dikke schil, zoetzuur; sterk maar licht gevoelig voor meeldauw.
Nieuwe teelten
- ‘Rokula’ – middelvroeg rijp, donkerrode ronde bessen, smakelijk; meeldauwresistent.
- ‘Rolanda’ – enkele stekels, donkerrode bessen met gladde schil, laatrijp.
Bron: Basishandboek voor de Biologische Moestuin, uitgeverij Deltas
ISBN 978-90- 447-3525- 3